Zachowana do dziś zabudowa rodzinnej zagrody Profesora Stanisława Pigonia (1885-1968) w Komborni stanowi bardzo interesujący, a równocześnie coraz rzadziej spotykany w okolicach Krosna, przykład drewniano-murowanej chałupy oraz towarzyszącej jej stodoły – materialnego środowiska bytowania chłopskiego od połowy wieku XIX począwszy, po koniec XX stulecia.
Pomimo upływu lat dom rodzinny Profesora zachował w swym wnętrzu wiele reliktów architektonicznych, charakterystycznych dla budownictwa ludowego na Pogórzu Wschodnim. Zaliczyć do nich należy tradycyjne rozplanowanie chałupy tkackiej z amfiladową izbą i tzw. warsztatem, typologicznie starszy sposób węgłowania belek ścian na obłap z ostatkami, wciąż czytelne ślady funkcjonujących tu niegdyś urządzeń ogniowych – od pierwotnego półkurnego pieca z kapą po współczesną kuchnię kaflową z zamkniętym paleniskiem i kominem, czy wariantowo wczesny, czterospadowy dach kryty słomą. W ciągu XX wieku w zagrodzie Pigoniów dokonano wprawdzie licznych modernizacji i przebudów, które jednak nie zatarły dziewiętnastowiecznego programu przestrzennego chałupy, czy też czytelnych śladów pierwotnej konstrukcji dachu, pułapów w izbie i alkierzu, sklepionej piwnicy itp. Co więcej – modernizacje te stanowią doskonałą ilustrację długiego procesu przemian, jakim ewolucyjnie podlegały również techniczne aspekty kultury ludowej przez całe poprzednie stulecie, a którego przykłady materialne są niestety coraz rzadsze w krajobrazie wsi podkrośnieńskich. Bardzo charakterystycznym i niezwykle wartościowym przejawem rozbudowy programu przestrzennego rodzinnej chałupy Stanisława Pigonia jest tzw. Pracownia Profesora, dobudowana do pierwotnego zrębu domu w roku 1928, której wnętrze służyło uczonemu w czasie wakacyjnych pobytów w Komborni.
Przejęcie zagrody Pigonia przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Krośnie, które dokonało się w roku 2010, stworzyło dla tych zabytkowych obiektów niepowtarzalną szansę na jej dalsze trwanie, co więcej – pełnienie nowych ról, do których drewniana chałupa, z której wyszedł w świat wybitny Uczony, nie była wprawdzie powołana, ale którym z pewnością sprosta. Użytkowanie tej chronionej in situ zagrody przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych w Krośnie jest dziś nie tylko gwarancją systematycznej opieki, ale także prawidłowo prowadzonych prac zabezpieczająco-remontowych oraz adaptacyjnych. Potencjał tego zabytkowego domu – nie tylko poprzez jego związki biograficzne – jest dziś bowiem wartością trudną do przecenienia.
oprac. dr Tadeusz Łopatkiewicz
Zobacz też:
T. Łopatkiewicz, Z Pigoniówki w świat, „Forum Akademickie”, 2021, nr 1, s. 18-19.
Artykuły pracowników KPU w Krośnie w Forum Akademickim.