W serii Bibliotheca Pigoniana Wydawnictwa Pigonianum, działającego w Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie, ukazała się właśnie, jako tom VI, książka dr Leokadii Styrcz-Przebindy Koncepty lingwokulturowe a przekład. Nabokov i inni. Są w niej zebrane prace, które powstawały równolegle z jej wieloletnią działalnością w Karpackiej Państwowej Uczelni (wcześniej PWSZ im. Stanisława Pigonia) – dydaktyczną i pozadydaktyczną, związaną z prowadzeniem Koła Naukowego „Dosug” oraz cyklu spotkań literackich „Śladami Pika Mirandoli”.
Książka zawiera wnikliwe analizy filologiczne wybranych tekstów oryginalnych oraz przekładów, zarówno polskich, jak i rosyjskich autorów, najczęściej w ujęciu komparatystycznym.
Autorka, jako slawistka i polonistka z wykształcenia, zajmuje się więc w swych dociekaniach takimi autorami – z odległych od siebie epok, jak Adam Mickiewicz i Miron Białoszewski, a z drugiej strony czyni przedmiotem pogłębionej refleksji twórczość Vladimira Nabokova, wybitnego tłumacza i pisarza bilingwisty oraz Grigorija Krużkowa – współczesnego poety rosyjskiego i tłumacza poezji anglojęzycznej, o imponującym dorobku.
Centralnym punktem odniesienia staje się dla autorki badanie języka tłumaczeń ważnych utworów różnych literackich epok. Najlepszym tego przykładem może być obszerne studium porównawcze dotyczące dwóch rosyjskich tłumaczeń Pana Tadeusza – jedno jest dziełem Zuzanny Mar, drugie – zasłużonego nestora petersburskiej Polonii, Światosława Świackiego. Przedstawiona w nim zostaje poza tym mało znana historia recepcji naszego eposu narodowego w kraju Puszkina. Z informacji zawartych w tym opracowaniu dr Leokadii Styrcz-Przebindy, publikowanym wcześniej w drugim numerze Studiów Pigonianów, skorzystało na swej stronie internetowej Muzeum Pana Tadeusza, filia Ossolineum, mieszcząca się, jak wiadomo, w Kamienicy Pod Złotym Słońcem we Wrocławiu.
Autorka obszernie komentuje, z dawnej i współczesnej perspektywy, sposoby wyrażania wybranych emocji i stanów uczuciowych, zwłaszcza tak biegunowych, jak smutek i szczęście, oraz dokonuje przeglądu ich konceptualizacji w różnych językach. Nawiązuje przy tym do ustaleń Anny Wierzbickiej oraz jej rosyjskich partnerów w dyskusji o kluczowych słowach różnych kultur. Część z badanych tu pojęć zyskała rangę specyficznych konceptów lingwokulturowych, dla których brak pełnego odpowiednika w innych językach (jak na przykład słynna rosyjska toska). Z kolei inne pojęcia, z pozoru uniwersalne, jak choćby szczęście, nie zawsze zapewniają powodzenie w komunikacji międzykulturowej, szczególnie Rosjan i Amerykanów. Nietożsamość kryteriów stosowności użycia konceptu szczęście wynika głównie z różnic poszczególnych mentalności narodowych wraz z całym ich historyczno-kulturowym zapleczem.
W drugiej części prezentowanej książki znalazły się własne tłumaczenia dr Leokadii Styrcz-Przebindy czterech esejów translatologicznych Grigorija Krużkowa. W niezwykle atrakcyjny i odkrywczy sposób są w nich ukazane przez autora nieoczywiste związki samej natury i statusu ontologicznego przekładu z innymi zupełnie sferami. Odzwierciedlają to już tytuły: Przekład a mechanika kwantowa, Przekład i Eros, Przekład a nieśmiertelność. Wydaje się więc, że tak nieszablonowe podejście do tematu czyni te eseje atrakcyjną propozycją lektury nie tylko dla filologa czy tłumacza, ale także dla szerszego grona polskich czytelników.
Całkiem szczególne miejsce zajmuje w tej książce artykuł o Mironie Białoszewskim, tym mniej znanym. Przedmiotem uwagi jest tutaj wczesny etap twórczości poety, w którym utrwalił on swoje zauroczenie ziemią krośnieńską i jej architekturą drewnianą, co tak dobrze widać w wierszach: Ballada krośnieńska, Barbara z Haczowa, Wizerunek jagodny Tarnowca, Rozalie czy Stara pieśń na Binnarową.
Zapraszamy do lektury „Konceptów lingwokulturowych” i do wędrówki poetyckim szlakiem bieszczadzkich odkryć i zamyśleń M. Białoszewskiego.