Mocnym akcentem zakończony został cykl wykładów organizowanych w roku jubileuszu 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego na króla Polski w 1025 roku. Prof. dr hab. Grzegorz Przebinda, wybitny znawca Rosji, filolog i tłumacz, spiął klamrą przeszłość i teraźniejszość, odnosząc się również do możliwych przyszłych scenariuszy relacji rosyjsko-polskich.
Pełna aula Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie przy ul. Kazimierza Wielkiego była świadectwem ogromnego zainteresowania, z jakim spotkał się tytuł wykładu prof. Grzegorza Przebindy: „Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy! Władcy Rosji na polskim tronie”. Nie tylko jednak w Krośnie można było uczestniczyć w tym wydarzeniu.
Za pomocą telemostu wzięło w nim udział ponad dwustu uczniów wraz z nauczycielami z Zespołu Szkół nr 4 im. Jana Pawła II w Jaśle. Wykład odbył się w dniu, który w Polsce dla tematyki „wschodniej” jest symboliczny, choć niewiele osób jeszcze pamięta, że to właśnie 2 grudnia 1991 roku Polska, jako pierwszy kraj na świecie, uznała oficjalnie niepodległość Ukrainy.
Uczestnicy wykładu z Zespołu Szkół nr 4 w Jaśle
W tematykę zawartą w tytule spotkania wprowadziła uczestników projekcja fragmentu filmu Syzyfowe prace z 2000 roku (reż. Paweł Komorowski), w którym Bernard Zygiert, grany przez Tomasza Piątkowskiego, brawurowo recytuje Redutę Ordona Adama Mickiewicza. Padają wtedy słowa poematu:
„(…)
Gdzież jest król, co na rzezie tłumy te wyprawia?
Czy dzieli ich odwagę, czy pierś sam nadstawia?
Nie, on siedzi o pięćset mil na swéj stolicy,
Król wielki, samowładnik świata połowicy.
Zmarszczył brwi, — i tysiące kibitek wnet leci;
Podpisał, — tysiąc matek opłakuje dzieci;
Skinął, — padają knuty od Niemna do Chiwy.
Mocarzu, jak Bóg silny, jak szatan złośliwy!
Gdy Turków za Bałkanem twoje straszą spiże,
Gdy poselstwo paryskie twoje stopy liże:
Warszawa jedna twojéj mocy się urąga,
Podnosi na cię rękę i koronę ściąga,
Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojéj głowy,
Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy!
Zasadniczą część wykładu prof. Grzegorz Przebinda rozpoczął od nawiązania do swoich licznych odwiedzin Lwowa, także w ostatnich, wojennych latach https://przebindapisze.pl/wp-content/uploads/2023/03/Lwowski-tryptyk-podrozny.pdf.
Wtedy między innymi pochylił czoła przed grobem generała Konstantego Juliana Ordona na Łyczakowie.
Grób gen. Konstantego Juliana Ordona na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (fot. G. Przebinda)
Prof. Przebinda wyjaśnił losy pierwowzoru bohatera Reduty, a także nakreślił historyczne tło podnoszonych przez Mickiewicza wydarzeń oraz opowiedział o społecznych nastrojach polskiego społeczeństwa w czasie, gdy istniało Królestwo Kongresowe. Dzięki temu bardziej zrozumiałe stały się postawy części warszawskich elit I połowy XIX w., namawiających cara Mikołaja I do poddania się ceremonialnej koronacji na króla Polski. Do wydarzenia tego doszło 24 maja 1829 roku na Zamku Królewskim w Warszawie, gdy car własnoręcznie umieścił rosyjską koronę Królestwa Polskiego na swojej głowie.
Reprodukcja fragmentu obrazu Antoniego Brodowskiego – koronacja pary carskiej (źródło: domena publiczna)
Jednak już wkrótce, bo zaledwie po niespełna dwóch latach, Sejm w tym samym miejscu ogłosił detronizację cara.
Detronizacja cara Mikołaja, obraz Francoisa de Villaina (źródło: domena publiczna)
Opowieść o tych wydarzeniach była jednocześnie — dla większości młodych i jeszcze młodszych uczestników — okazją do obejrzenia fotografii korony ceremonialnej Królestwa Polskiego pod panowaniem Romanowów, jak i niezwykle zdobnej korony carskiej.
Ceremonialne korony rosyjskie: korona cesarzowej Anny Iwanowny (1730-1740) (po lewej) i korona Katarzyny II (1762-1796), która zainicjowała i dokonała trzech rozbiorów Rzeczypospolitej (po prawej), przechowywane w kremlowskim muzeum (źródło: domena publiczna)
Detronizacja cara i upadek powstania listopadowego prowadziły do utraty autonomii Królestwa, aż do jego likwidacji w 1876 roku i przemianowania na Kraj Nadwiślański.
W dalszej części wykładu pojawiły się nowe wątki, nieco dygresyjne, przenoszące do historii niemal najnowszej — przez protesty antykomunistyczne podczas stanu wojennego, w których uczestniczył prof. Przebinda https://przebindapisze.pl/category/dzierzynski-i-inni/, aż po współczesne próby rewizji historii Polski, dokonywane obecnie przez reżim Władimira Putina.
W serii zdjęć, otrzymanych nieoficjalnymi kanałami prosto z Moskwy, słuchający wykładu dowiedzieli się o tym, jaka wizja relacji polsko-rosyjskich przekazywana jest rosyjskiemu społeczeństwu. Przeprowadzona analiza działań strony rosyjskiej pozwoliła na wskazanie niebezpieczeństw czających się tuż za rogiem — planów sprowadzenia Polski do statusu państwa satelickiego. Prof. Przebinda wskazał również na brak przygotowania amerykańskich negocjatorów do prowadzenia odpowiedzialnych rozmów z władzami rosyjskimi.
Szczególną wartością wykładu była bogata strona ilustracyjna, dotycząca nie tylko rosyjskich carów na polskim tronie, ale również wydarzeń stanu wojennego, wojny ukraińsko-rosyjskiej i barbarzyńskich ataków Rosjan na cele cywilne w Ukrainie.
Wykład był nie tylko akademicką lekcją historii, ale przede wszystkim holistycznym spojrzeniem na to, jak wydarzenia z przeszłości naszego kraju odbijają się na bieżących wydarzeniach i jak mogą również wpływać na przyszłość Polski i regionu. Z tego właśnie powodu ważne było uczestnictwo ludzi młodych — studentów PANS w Krośnie oraz uczniów szkół z Krosna, Jasła i Jedlicza.
https://samorzad.gov.pl/web/powiat-jasielski/akademickie-wyklady-on-line-w-jasielskim-ekonomiku
https://zsjedlicze.pl/a,1169,podsumowanie-jubileuszu-1000-lecia-koronacji-boleslawa-chrobrego
Nagranie z wykładu można obejrzeć i wysłuchać na kanale YouTube:
Współorganizował, widział i opisał
dr Dominik Wróbel
Fotorelacja:
