Tekst przygotował dr Dominik Wróbel
W szczególnej oprawie, bo za pośrednictwem łącz internetowych, spotkali się przedstawiciele środowisk akademickich Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie, Wydziału Filologicznego UJ oraz Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, aby dyskutować o powrocie na rynek wydawniczy wyjątkowych tekstów patrona krośnieńskiej uczelni, prof. Stanisława Pigonia. Gospodarzem spotkania był profesor Grzegorz Przebinda, pomysłodawca i redaktor serii wydawniczej „Bibliotheca Pigoniana”, w której, jako tom pierwszy, ukazały się prace Z Komborni w świat oraz Wspominki z obozu w Sachsenhausen. Redaktorem tomu jest prof. Czesław Kłak, a jego recenzentem prof. Janusz Gruchała. To wspólne posiedzenie odbyło się w ramach prowadzonego w KPU w Krośnie cyklu „Śladami Pika Mirandoli – spotkania literackie” oraz „Spotkań Wschodnich” Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ.
Specjalne znaczenie tego spotkania podkreślili przez swój udział wybitni filolodzy, badacze i głosiciele przesłania profesora Pigonia: JM Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie prof. Piotr Borek, dziekan Wydziału Filologicznego UJ prof. Władysław Witalisz, prof. Janusz Gruchała – rektor PWSZ w Krośnie w latach 2004-2012, prof. Kazimierz Karolczak – rektor UP ubiegłej kadencji, prof. Bogusław Skowronek – prorektor ds. kształcenia UP ubiegłej kadencji, a także prorektorzy KPU w Krośnie: dr Agnieszka Woźniak, dr Krzysztof Frączek, wraz z kanclerzem Franciszkiem Tereszkiewiczem. Wydarzenie to wspierał duchowo JM Rektor KPU prof. Zbigniew Barabasz, a miało ono swą symboliczną wymowę poprzez fakt uczestnictwa przedstawicieli trzech uczelni: Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, z którymi prof. Stanisław Pigoń był związany jako wykładowca, a także Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie, której dziś patronuje. Jego imię nosi również powstałe tu wydawnictwo humanistyczne, dokonujące właśnie reedycji pism Pigonia, oraz cała zainicjowana nią seria wydawnicza.
Punktem wyjścia w dyskusji była aktualność i waga słów zawartych w tytule dzieła wielkiego Profesora Z Komborni w świat. Prof. Władysław Witalisz mocno podkreślił, że kształceniu młodzieży w krośnieńskiej uczelni, od początku jej istnienia przyświecało przesłanie życia profesora Pigonia, a mianowicie, że można ze swojej małej ojczyzny wyruszyć w świat, odnieść życiowy sukces i o tej ojczyźnie nie zapomnieć. Wątek ten kontynuował prowadzący spotkanie prof. Przebinda, przypominając, że droga życiowa autora Wspominków z Sachsenhausen nie była usłana różami, wręcz przeciwnie, wiodła przez biedę, wojnę i wszystkie jej okropności, a potem również trudy życia w powojennej Polsce.
Tradycje upamiętniania profesora Pigonia w Krośnie przypomniał kanclerz KPU w Krośnie, od początku jej istnienia – Franciszek Tereszkiewicz. Stwierdził on, że osoba profesora Pigonia towarzyszy krośnieńskiemu szkolnictwu wyższemu już od 1992 roku, kiedy w Krośnie powstało Kolegium Nauczycielskie pod opieką naukową Wydziału Filologicznego UJ. Już wtedy organizowano konferencje naukowe poświęcone wielkiemu kombornianinowi, a od 1994 roku Kolegium otrzymało imię prof. Stanisława Pigonia. Wśród wielu ważnych późniejszych wydarzeń warto przypomnieć konferencję w 40 rocznicę śmierci Stanisława Pigonia. Część obrad tej konferencji miała miejsce w Krośnie, część także w Komborni, gdzie prof. Franciszek Ziejka wygłosił okolicznościowy wykład. Podejmowane w duchu Profesora Pigonia konferencje i przygotowywane wystąpienia, zaowocowały wydaniem w 2016 roku ważnej pozycji Literackie Krosno. Profesor Przebinda zwrócił uwagę, że ta książka, przygotowana jeszcze przed powołaniem w KPU wydawnictwa, świetnie wpisuje się w ideę późniejszej serii „Bibliotheca Pigoniana”. W najbliższym czasie zostanie w niej wydany następny, bardzo obszerny tom, poświęcony Gustawowi Herlingowi-Grudzińskiemu i stanowiący pokłosie konferencji Gustaw Herling-Grudziński. Między Wschodem a Zachodem.
Profesor Piotr Borek, podkreślił wybitny charakter pamiętnikarskich dzieł Pigonia, jako świadomego memuarysty. Zwrócił uwagę, że aż do XVIII w. słowo „pamiętnik” oznaczało człowieka pamiętającego – świadka pewnych wydarzeń. W tym właśnie kontekście obydwa tytułowe dzieła Stanisława Pigonia mają niezwykle istotne znaczenie. W dalszej dyskusji zwracano uwagę na to, jak kształtowała się sylwetka naukowa profesora z Komborni podczas jego pobytu w Krakowie i w Wilnie, gdzie odnowiło się i rozwinęło zainteresowanie Panem Tadeuszem Adama Mickiewicza. Poruszona została kwestia roli wychowania, jakie odebrał Pigoń w domu rodzinnym w Komborni, o czym wspomniał prof. Piotr Łopatkiewicz, dodając, że pomogło to w ukształtowaniu duchowym wybitnego humanisty w Krakowie. Dr Tadeusz Łopatkiewicz wskazał, że ogromnie szczęśliwym zrządzeniem losu jest zachowanie się tego domu, w którym Stanisław Pigoń się urodził, wychował i do którego zawsze chętnie wracał. Grzegorz Przebinda zaznaczył, że Pigoniówka pozostaje, dzięki wcześniejszym inicjatywom prof. Janusza Gruchały i kanclerza Franciszka Tereszkiewicza, własnością KPU w Krośnie, która jako jedyna uczelnia w Polsce jest właścicielem domu rodzinnego swojego patrona. Prof. Stanisław Koziara – wykładowca UP, a okresowo także PWSZ w Krośnie, zauważył, że zachowanie żywej przestrzeni domu rodzinnego prof. Pigonia jest zupełnie wyjątkowym przykładem upamiętnienia osoby patronującej uczelni. Przypomniał również inne teksty Pigonia, wpisujące się w tematykę społeczną i pamiętnikarską. Ważny wątek, przewijający się w pismach wielkiego znawcy Mickiewicza, poruszył prof. Kazimierz Sikora, wskazując, jak istotna była dla Pigonia jego chłopska pracowitość i solidność, etos ginący w czasach wszechobecnej dziś bylejakości. Dr Leokadia Styrcz-Przebinda zwróciła uwagę, że wciąż nie wszystkie dzieła profesora Pigonia zostały opublikowane. Podniosła kwestię braku pełnej edycji pism Stefana Żeromskiego, które długo blokowała cenzura. Zauważyła, że publicystyka Żeromskiego była dla Pigonia szczególnie ważna, kształtowała bowiem postawę życiową całej jego generacji. Odwołała się również do wykładu prof. Gruchały w krośnieńskim Suchodole, przypominającego o nader osobistym stosunku Pigonia do bohaterów Pana Tadeusza, z którymi lubił wchodzić w dialog w odręcznych komentarzach na marginesach naszego eposu narodowego.
Na zakończenie prof. Grzegorz Przebinda wyraził przekonanie, że już wkrótce możliwa będzie kontynuacja podobnie żywych dyskusji podczas prezentacji tomu poświęconego Gustawowi Herlingowi-Grudzińskiemu oraz książki profesora Franciszka Ziejki, które ukażą się niebawem w tej samej serii „Bibliotheca Pigoniana”.
Dr Dominik Wróbel
List Profesora Bogusława Doparta
Prof. dr hab. Bogusław Dopart
Uniwersytet Jagielloński / Polska Akademia Umiejętności
Szanowni i Drodzy Państwo,
Serdecznie dziękuję za zaproszenie na promocję pism wspomnieniowych Stanisława Pigonia. Z wielkim żalem muszę usprawiedliwić moją nieobecność – z wielkim żalem, bowiem o Profesorze z Komborni pisałem wielokrotnie, organizowałem konferencje poświęcone jego pamięci, kontynuowałem jako badacz mickiewiczowskie wątki Pigoniowskie. Niech mi będzie wolno wspomnieć, że od piętnastu lat kieruję Katedrą Historii Literatury Oświecenia i Romantyzmu UJ, a przeto czuję się w jakiejś mierze niegodnym następcą tego Gospodarza polonistyki krakowskiej. Tak się jednak składa, że dziś, dokładnie o godzinie 13.15 rozpoczyna się posiedzenie naukowe Komisji Kultury Słowian Polskiej Akademii Umiejętności. Czuję się w obowiązku uczestniczyć w tym posiedzeniu – roboczym i przedświątecznym jednocześnie – jako zastępca Przewodniczącego tejże Komisji, a także jako osoba uczestnicząca w ustalaniu terminu obecnego zebrania.