Pięć lat marszu stąd, w Czarnych Górach, kryje się ogromna pieczara. A w pieczarze onej leży spisana do połowy księga. Nikt jej nie tyka, ale każdego dnia do tego, co wcześniej spisano, przybywa stronica po stronicy. A kto pisze? Świat! Góry, trawy, kamienie, drzewa i rzeki widzą to, co ludzie wyczyniają. Wiedzą one o wszelkich zbrodniach przestępców, o wszystkich nieszczęściach ludzi cierpiących bez winy.
To piękne motto autorstwa Jewgienija Szwarca, rosyjskiego dramatopisarza, inicjuje lekturę książki Ostatnia wojna Putina. Rozprawa filologa z Rosją. Czytając je, przenosimy naszą wrażliwość w krainę archetypowej baśni zakończonej historiozoficzną pointą. Pointą o obowiązku pamiętania i dokumentowania zła. Autorem Ostatniej wojny Putina, dziennika pierwszego roku agresji rosyjskiej na Ukrainę, jest profesora Grzegorz Przebinda, rektor naszej uczelni w latach 2012-2020.
Spotkanie z autorem wstrząsającego zapisu czasu wojny odbyło się 12 grudnia, w przeddzień 22 rocznicy ogłoszenia w Polsce stanu wojennego, w auli Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie. Uczestników spotkania licznie przybyłych do uczelni przywitał profesor Zbigniew Barabasz, rektor naszej uczelni. Z radością gościliśmy w uczelni Piotra Przytockiego, prezydenta Krosna, Zbigniewa Kubita, przewodniczącego Rady miasta, Zbigniewa Ungeheuera, prezesa Stowarzyszenia Portius, dyrektorów szkół, nauczycieli i studentów.
Przedstawiając zebranym genezę pomysłu na spisywanie osobistych refleksji i komentarzy do świata czasu wojny profesor G. Przebinda podkreślił kilka poziomów narracji – od tragicznych losów cywilnych ofiar wojny, poprzez dygresje odniesione do ukraińskiej i rosyjskiej literatury, kultury i religii, po ogólnoludzkie dylematy moralne.
W spisywanych regularnie w Krośnie, Krakowie, Warszawie, a nawet Berlinie i Lwowie relacjach i opiniach formułowanych na podstawie ukraińskich i rosyjskich źródeł czytelnicy otrzymują niedostępny w żadnej innej relacji obraz świata zdemolowanego przez wojnę. Zdemolowanego dosłownie – po gruzy miast i metaforycznie – po pustynię moralną. Na blisko 700 stronach czytelnik znajdzie również licznie przywołane postacie Ukraińców i Rosjan, tych heroicznie protestujących przeciwko wojnie i tych, którzy popierają politykę W. Putina.
Autor z nadzieją podkreślił, że tocząca się na Ukrainie wojna będzie ostatnią wojna Putina. Niestety nic nie wskazuje na to, że jej koniec nadejdzie wkrótce.
Po autorskim wprowadzeniu rozpoczęła się dyskusja, której uczestnicy, nie znający jeszcze tekstu książki, dzielili się osobistymi opiniami o wojnie i sytuacji politycznej oraz obawami przed dalszą eskalacją tego konfliktu.
Uczestnicy spotkania mieli również niepowtarzalną szansę obejrzenia wystawy książek autorstwa G. Przebindy, a także bardzo bogatą kolekcję zgromadzonych przez niego książek wydawanych w drugim obiegu w czasie stanu wojennego (wprowadzonego w Polsce 13 grudnia 1981 roku przez generała Wojciecha Jaruzelskiego). Tę wystawę, pod nazwą Myśl wolna jest – książki drugiego obiegu, można oglądać i bliżej poznać ten niezwykły zbiór w Bibliotece naszej uczelni.
Ekspozycja prezentuje ponad 100 książek z zakresu historii, nauk społecznych, politologii i literatury, której uzupełnieniem są egzemplarze bibuły, tj. prasy drugiego obiegu. Na wystawę składają się wydawnictwa ukazujące się nielegalnie w stanie wojennym – publikacje drukowane i kolportowane przez antykomunistyczne podziemie. To oryginalne, archiwalne materiały z tzw. drugiego obiegu: książki (m.in. Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego, Mój wiek Aleksandra Wata, Oddział chorych na raka Aleksandra Sołżenicyna) i czasopisma („Nowy Zapis”, „Zeszyty historyczne”, „Aneks”, „Rozmowy”). Oddając hołd osobom, które narażając własne życie przyczyniły się do obalenia komunistycznego ustroju chcemy, aby adresatami wystawy byli ludzie młodzi, którym słowo „drukowanie” zapewne kojarzy się tylko z komputerową drukarką, a „drugi obieg” pozostaje mglistym pojęciem. Chcemy również pokazać, że niezależne wydawnictwa kształtowały świadomość społeczeństwa w ponurych czasach PRL a druki wydawane poza cenzurą umożliwiały czytelnikom poznanie wolnej, wydanej poza cenzurą literatury.
Kanclerz Franciszek Tereszkiewicz, Jolanta Witkoś
