Miło nam poinformować, że ukazał się piąty tom serii Bibliotheca Pigoniana „Jak kochać Polskę? Stanisława Pigonia droga do wielkości”. Autorem tekstu tytułowego jest Franciszek Ziejka, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, przyjaciel krośnieńskiej uczelni uhonorowany medalem „Zasłużony dla Państwowej Wyższej Uczelni Zawodowej w Krośnie”.
Ludzie nauki nieczęsto potrafią pisać w sposób zrozumiały dla szerszej publiczności, pozostawiają popularyzację osiągnięć badawczych dziennikarzom i dydaktykom. Jeszcze rzadziej zdarza się, że tekst naukowy jest po prostu interesujący dla odbiorców spoza kręgu fachowego. Esej Franciszka Ziejki należy do tej wąskiej grupy książek o niebagatelnej wartości naukowej dających czytelnikowi radość obcowania z tekstem.
Wieloletnie doświadczenie autora w pracy naukowej wpisuje się w akademicki profil Wydawnictwa Humanistycznego Pigonianum kierowanego przez profesora Grzegorza Przebindę, rektora krośnieńskiej uczelni, i bez wątpienia „Jak kochać Polskę?” spełnia rygory publikacji naukowej. Czytelnik otrzymuje efekt wieloletnich kwerend archiwalnych, opatrzony przypisami i mieszczący się w ramach prowadzonej na łamach fachowych czasopism dyskusji o losach polskiej inteligencji. Jednak nie podbudowa faktograficzna pozwala szkicowi Franciszka Ziejki wykroczyć poza świat lektur dla znawców. Źródłowy charakter należy odnosić także do samego tekstu – Franciszek Ziejka przywołuje własne świadectwa pamięci, utrwala głosy licznych świadków, którzy Pigonia znali osobiście. Tym samym do rąk czytelników trafia więc świadectwo i źródło.
Krakowski profesor nie postawił sobie za cel naukowej analizy struktury osobowości Stanisława Pigonia – daleko mu do wnikliwych, ale bezdusznych roztrząsań kończących się mnożeniem terminów i klasyfikacji. Franciszek Ziejka deklaruje inny cel poznawczy: chce zgłębić proces budowania takiej osobowości. A zatem bada wpływ zdarzeń na jednostkę – dodajmy, zdarzeń niepowszednich na jednostkę wydawałoby się zwyczajną, syna chłopskiego z Komborni. Jak sam stwierdza, interesuje go nie Pigoń jako badacz, lecz jako człowiek cieszący się powszechnym autorytetem moralnym.
Tak postawiony problem badawczy często każe odsłonić twarz osoby przybraną w maskę bezstronnego pracownika nauki. Franciszek Ziejka czyni to z gracją człowieka o sporym doświadczeniu życiowym. O „obiekcie”, czy „przedmiocie” analizy mówi „bohater tego tekstu”, zdarza mu się porządkować dyskurs zwrotami w rodzaju: zanim jednak przypomnę ten okres, przywołać muszę zjawiska… To jest gawęda, w której los człowieka kształtowany jest przez dzieje, ale radość z lektury ma korzenie w tym, że jednostka także kształtuje świat z pozoru tylko determinujący wszystkie ludzkie poczynania.
Świat Pigonia to ludzie, którym wiele zawdzięczał, mistrzowie jego młodości Ignacy Chrzanowski i Wincenty Lutosławski, ale i kolejne roczniki młodzieży, którą Pigoń kształtował jako profesor – do nich zaliczał się Karol Wojtyła, co Ziejka wielokrotnie podkreśla. W tych zmianach pokoleń podtrzymywane jest życie tradycji uniwersytetu, która trwa też w Krośnie. Pigoń jest patronem krośnieńskiej uczelni, uczennica profesora Ziejki, Joanna Kułakowska-Lis, redaktorka krośnieńskiego wydawnictwa i pracownik KPU, opracowała książkę swojego mistrza poświęconą Pigoniowi – oto jeden z licznych faktów dowodzących tej tezy.
Kluczowe słowa tej opowieści: „uczeń” i „mistrz” powinny być rozumiane nie tylko w kategoriach tak zwanego transferu wiedzy, ale też jako znaki poszukiwań odpowiedzi na pytania fundamentalne, dotyczące istoty spoiwa wspólnoty. Pigoń inspiruje nade wszystko jako niezłomny. Dzieje uczelni to w ujęciu Ziejki coś innego niż „historia polityczna” instytucji, gdyż te dla autora są emanacjami ducha lokalnych społeczności. Poznań, Wilno, Kraków, czyli miejsca, które kształtowały profesora z Komborni i dociekliwego badacza jego osoby, są zarazem miejscami, gdzie odcisnęli oni ślad swojej obecności. Za sprawą wyczulenia na tę dwustronność oddziaływań szkic Franciszka Ziejki stanowi studium odpowiedzialności elit za los zbiorowy. I tu zapewne należy wyjaśnić tytuł publikacji – pytanie: „Jak kochać Polskę?”, potraktowane jako zagadnienie badawcze, nie znajduje jednej, krótkiej odpowiedzi, ale odsyła nas do wzoru, który realizował Pigoń. Tytuł ten dobrze przystaje też do tekstów Grzegorza Przebindy, Franciszka Tereszkiewicza i Joanny Kułakowskiej-Lis, które świadczą o wierności Franciszka Ziejki tej trudnej ścieżce.
Zmarły w 2020 roku profesor Ziejka szkicem o Pigoniu wieńczył swą imponującą karierę naukową. Książkowe wydanie tego tekstu trafia do naszych rąk w nowym kontekście historycznym, nie tracąc nic ze swej aktualności. A kto wie, może właśnie takiej lektury potrzebujemy dziś jeszcze bardziej niż dwa lata temu?
Spotkanie poświęcone promocji książki odbyło się 26 kwietnia 2022 roku w Bibliotece Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie, przy Rynku 1.
