Cały proces zostawania dawcą szpiku składa się z 3 etapów:
I. Kwalifikacja potencjalnych dawców komórek krwiotwórczych
1. Rejestracja
W rejestracji RCKiK należy pobrać i wypełnić
– „Kartę Ewidencyjną”
– „Kwestionariusz dla dawców”
2. Badanie lekarskie
Po rejestracji kandydat przechodzi badania lekarskie. Lekarz RCKiK decyduję, czy aktualny stan zdrowia pozwala na zakwalifikowanie danej osoby jako potencjalnego dawcę szpiku. W gabinecie lekarskim dawca może też uzyskać wyczerpujące informacje na nurtujące go pytania i ewentualne wątpliwości.
3.Laboratorium
Od potencjalnego dawcy szpiku pobiera się około 12 ml krwi żylnej celem wykonania badania antygenów zgodności tkankowej klasy I i II (HLA).
Wyniki badania i dane osobowe zostają zapisane w bazie kandydatów na dawcę szpiku kostnego.
II. Oczekiwanie na chorego o takich samych cech zgodności tkankowych
Może się okazać, że przez całe życie nie zostaniesz dawcą szpiku kostnego, ponieważ żaden chory nie będzie miał takich samych cech zgodności tkankowych jak Ty. Jeśli jednak znajdzie się osoba, która będzie potrzebowała Twojego szpiku to uruchamia się procedurę ostatecznej kwalifikacji dawcy i pobrania materiału do transplantacji.
III. Oddanie komórek krwiotwórczych
Decyzja o wyborze jednej z poniższych metod uzależniona jest od stanu zdrowia i preferencji chorego na białaczkę pacjenta. W miarę możliwości bierze się życzenia dawcy.
a) Pobranie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej:
W takim przypadku dawca otrzymuje przez 4 lub 5 dni lek zwiększający liczbę komórek krwiotwórczych krążących we krwi obwodowej. Następnie komórki krwiotwórcze są pobierane z krwi obwodowej w trakcie procedury nazywanej aferezą. Zwykle do aferezy zakładane są dwie igły do żył w lewym i prawym dole łokciowym. Krew pobierana jest w sposób ciągły z jednej żyły, w separatorze komórkowym oddzielane są komórki krwiotwórcze, a następnie krew pozbawiona tych komórek wraca do dawcy przez igłę umieszczoną w drugiej żyle.
b) Pobieranie szpiku kostnego metodą wielokrotnych nakłuć kości biodrowej:
Ta metoda wymaga 2-3 dniowej hospitalizacji. Odbywa się na sali operacyjnej, w znieczuleniu ogólnym. Pobiera się ok. 500 – 1500 ml szpiku. Ubytek ten w ciągu kilku dni ulega odnowieniu. Zabieg trwa około 1 godziny. Niekiedy pod koniec zabiegu, dawcy przetacza się jego własną krew, pobraną 10 dni wcześniej. Obecnie zabieg ten stosuje się coraz rzadziej.
Czy pobranie komórek krwiotwórczych jest bezpieczne dla dawcy i jakie mogą wystąpić powikłania?
a) zabieg pobierania komórek (afereza) jest bezpieczny i jego zasada jest identyczna z powszechnie wykonywanym od kilkunastu lat pobieraniem płytek krwi od dawców w stacjach krwiodawstwa. Podstawowe objawy uboczne aferezy to ból w miejscu nakłucia żył oraz objawy będące następstwem podawania środków przeciwkrzepliwych w czasie aferezy takie jak delikatne mrowienie, drętwienie języka, ust, palców. Ustępują bardzo szybko po podaniu preparatów wapnia. Afereza może powodować również przejściowe obniżenie liczby płytek krwi.
b) pobranie szpiku jak każdy zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym niesie za sobą potencjalne zagrożenia związane ze znieczuleniem. Może wystąpić ból gardła spowodowany zakładaniem rurki intubacyjnej. Następstwem znieczulenia ogólnego mogą być również nudności, wymioty i ból głowy. Sam zabieg pobrania szpiku może skutkować bólem, obrzękiem lub tkliwością w okolicy nakłucia, spowodowanym uszkodzeniem tkanek w czasie aspiracji szpiku. Zazwyczaj szybko ustępują objawy związane ze znieczuleniem ogólnym, a szpik w pełni się regeneruje w ciągu 2-3 tygodni.
Szpik od dawców pobierany jest nieodpłatnie z zachowaniem pełnej dobrowolności i anonimowości dawcy.
Koszty związane z ewentualnymi podróżami do ośrodków wykonujących przeszczepy, rekompensaty za opuszczone dni w pracy będą pokryte a dawca objęty specjalną opieką lekarską zarówno podczas badań, zabiegu pobrania szpiku jak i później.
Dawca szpiku najlepszym dawcą płytek.
U chorych, po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych, a także u innych chorych na nowotwory i choroby mieloproliferacyjne w trakcie leczenia często dochodzi do znacznego obniżenia płytek krwi. Występująca u nich małopłytkowość stanowi bezpośrednie zagrożenie ich życia wskutek krwawień. Jedynym sposobem ratowania życia jest w takich przypadkach przetoczenie koncentratu krwinek płytkowych. Niestety, po przetoczeniu koncentratów płytek krwi od przypadkowych krwiodawców u niektórych chorych pojawiają się przeciwciała do antygenów HLA klasy I. Dalsze leczenie ratujące życie chorego jest możliwe tylko przy użyciu płytek krwi od dawcy zgodnego w zakresie antygenów HLA.
Osoby, które zgłaszają się jako potencjalni dawcy szpiku mają oznaczone te antygeny HLA, które występują również na płytkach krwi. Spośród nich, bez zbędnej zwłoki i dodatkowych badań immunogenetycznych, mogą być wybrani dawcy zgodnych w zakresie HLA i skutecznych płytek krwi. Apelujemy byś wyraził/a zgodę na powiadomienie Ciebie o potrzebie oddania płytek dla chorego z małopłytkowością.
Pobranie płytek krwi nie różni się zasadniczo od oddania krwi. Jest zabiegiem niebolesnym wykonywanym przy użyciu nowoczesnych separatorów komórkowych. Od pobieranej małymi porcjami krwi żylnej oddzielany jest koncentrat krwinek płytkowych, a wszystkie pozostałe składniki zwracane są do drugiej żyły. Zabieg trwa ok. 90 minut.