Koło Naukowe Honorowych Dawców Krwi – Informacje dla krwiodawców

1. Kto może zostać honorowym dawcą krwi 

Krwiodawcą może zostać każda zdrowa osoba w wieku 18-65 lat,
o masie ciała przynajmniej 50 kg, jednakże:
  • małoletni powyżej lat trzynastu i osoby nieposiadające pełnej zdolności do czynności prawnych mogą oddawać krew na warunkach określonych w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r.
    o publicznej służbie krwi (Dz. U. Nr 106, poz. 681, z późn. zm.),
  • osoby w wieku powyżej 65 lat, które dotychczas systematycznie oddawały krew, nadal mogą ją oddawać, po corocznym uzyskaniu zgody lekarza w Centrum Krwiodawstwa lub jego Oddziale Terenowym,
  • 2 jednostki koncentratu krwinek czerwonych metodą erytroaferezy mogą oddawać wyłącznie osoby o masie ciała przynajmniej 70 kg i z odpowiednio wysokim stężeniem hemoglobiny (powyżej 140 g/l). 
Aby się zarejestrować w Centrum Krwiodawstwa lub jego Oddziale Terenowym, należy przedstawić dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość, zawierający informację o aktualnym miejscu zameldowania i nr PESEL, np. dowód osobisty. Dopuszczalne jest również przedstawienie dokumentu ze zdjęciem i dodatkowo np. wydanego przez upoważnioną instytucję zaświadczenia odnośnie numeru PESEL.
 
2. Droga dawcy 
 
Pamiętaj: zgłaszając się do oddania krwi powinieneś być zdrowy, wypoczęty i po lekkim posiłku. Nie możesz być po spożyciu alkoholu.
 
Stosowanie się do poniższych zaleceń pozwoli zmniejszyć ryzyko wystąpienia złego samopoczucia po oddaniu krwi: 
  • Przed oddaniem krwi pij dużo płynów, najlepiej wodę mineralną (lepsza jest woda bez gazu).
  • Nie pal papierosów i nie pij alkoholu (bezpośrednio przed oddaniem krwi i dzień wcześniej).
  • Jeśli jest Ci za gorąco (przebywałeś w nagrzanym pomieszczeniu, ubrałeś się zbyt ciepło, wykonywałeś wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, długo stałeś lub zbyt szybko się ruszałeś) – zrezygnuj z oddawania krwi i przyjdź następnego dnia!!! 
Uwaga: jednorazowe oddanie 450 ml krwi nazywamy donacją i taką nazwą będziemy się odtąd posługiwać.
 
 
1) Trzeba zarejestrować się w najbliższym punkcie pobierania krwi. W tym celu musisz mieć przy sobie dokument ze zdjęciem potwierdzającym tożsamość (dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, legitymacja ubezpieczeniowa, legitymacja szkolna lub studencka).
 
Rejestracja dawcy odbywa się w systemie komputerowym, w który wpisane są Twoje dane osobowe, PESEL i numer donacji, któremu odpowiada kod kreskowy, pojawiający się na wszystkich próbkach i pojemnikach z Twoją krwią, ponieważ w krwiodawstwie obowiązuje zasada anonimowości.
 
Pamiętaj: krwiodawstwo zapewnia pełną ochronę danych osobowych dawcy łącznie z wynikami wszystkich wykonywanych badań.
 
2) Otrzymasz do wypełnienia kwestionariusz, w którym trzeba sumiennie odpowiedzieć na szereg zasadniczych pytań. Nie należy bagatelizować żadnego z nich np. dotyczącego przyjmowania leków obniżających ciśnienie krwi, czy środków uspakajających.
 
 
Mając na względzie dobro biorcy Twojej krwi, należy dokładnie przypomnieć sobie wszystkie schorzenia, nawet te przebyte w odległej przeszłości. Dotyczy to w szczególności żółtaczki zakaźnej.
 
Pamiętaj: lek, który pomaga Tobie – dawcy,  może zaszkodzić biorcy Twojej krwi!
  • W kwestionariuszu znajduje się m.in. pytanie dotyczące ponad 6 miesięcznego pobytu w Wielkiej Brytanii, Francji i Irlandii w latach 1980 do 1996. Jest to pytanie nie dla wszystkich zrozumiałe. Otóż, w wyżej wymienionym okresie występowała na tych terenach choroba „szalonych krów”, a spożywanie wołowiny przez osoby tam przebywające mogło stanowić potencjalne źródło zakażenia.
  • Zdarzają się sytuacje, w których nagle potrzebna jest krew dla członka Twojej rodziny lub osoby zaprzyjaźnionej. Krew danej grupy jest chwilowo nieosiągalna, stąd apel do rodziny chorego i osób mu bliskich. Wówczas zdarza się, że pragnienie oddania krwi jest tak silne, że celowo „zapominamy” napisać prawdę o stanie naszego zdrowia. Jest to bardzo niebezpieczne, a choremu zamiast pomóc, można zaszkodzić.
 
 
3) Pielęgniarka pobierze próbki Twojej krwi, w celu wykonania wstępnych badań laboratoryjnych.
 
Jeśli oddajesz krew po raz pierwszy, badania będą obejmować:
  • grupę krwi,
  • hemoglobinę / morfologię krwi (rodzaj badania zależy od lokalnych zwyczajów).
  • Jeśli systematycznie oddajesz krew, badany będzie tylko poziom Twojej hemoglobiny (wówczas Badaniepróbka krwi może być pobierana nie z żyły, ale z palca) lub morfologia krwi, gdyż raz w roku każdemu dawcy wielokrotnemu należy oznaczyć pełną morfologię krwi.
 
 
4)Teraz czeka Cię spotkanie z lekarzem, który dysponuje już wynikami badań wstępnych, ma do dyspozycji wypełniony przez Ciebie kwestionariusz dawcy i przeprowadzi z Tobą wywiad na temat stanu Twojego zdrowia. Z nim należy podzielić się wszelkimi wątpliwościami, jakie mogą się pojawić w trakcie wypełniania kwestionariusza. Lekarz ostatecznie zdecyduje o tym, czy możesz oddać krew czy nie.
 
 
5) Pobieranie krwi odbywa się w specjalnym pomieszczeniu i jest zabiegiem nie obarczonym praktycznie żadnym ryzykiem zakażenia, z uwagi na stosowanie w trakcie pobierania krwi wyłącznie sprzętu jednorazowego użytku. Samo pobieranie krwi trwa około 10 minut, ale łączny pobyt w miejscu pobierania krwi od zarejestrowania do zakończenia oddawania krwi może trwać nawet ok. 1 godziny, a w przypadku osób oddających osocze metodą plazmaferezy automatycznej i dawców płytek krwi – około 2 godzin a nawet dłużej.
 
6) Podczas donacji pobierane będą również próbki Twojej krwi do badań pozwalających zdiagnozować, czy nie jesteś nosicielem niektórych chorób zakaźnych. Nie wymaga to dodatkowego nakłuwania żyły, gdyż do badań wykorzystuje się krew pobieraną do worka. Wykonuje się nastepujące badania:
 
– test kiłowy,Badania te obejmują:
– antygen HBs, DNA-HBV,
– przeciwciała anty-HCV, RNA HCV,
– przeciwciała anty-HIV oraz RNA HIV.
  
 
 7) Po oddaniu krwi otrzymasz:
– posiłek regeneracyjny o wartości 4 500 Kcal (może to być np. 8 tabliczek czekolady),
– zwolnienie z pracy w dniu oddania krwi,
– legitymację Honorowego Dawcy Krwi (w niektórych miejscach legitymacja wydawana jest dopiero podczas kolejnej donacji).
 
Pamiętaj: osoby wykonujące takie zawody jak: pilot, maszynista, kierowca autobusu, operator dźwigu, oraz pracujące na wysokości, uprawiające wspinaczkę, głębokie nurkowanie mogą powrócić do tych zajęć nie wcześniej niż 12 godz. po oddaniu krwi.
 
3. Zyski z oddawania krwi w Polsce 
 
Krwiodawstwo w Polsce ma charakter honorowy, co oznacza, że poza ściśle określonymi wyjątkami opiera się na zasadzie dobrowolnego i bezpłatnego oddawania krwi. Po oddaniu krwi dawcy przysługuje jednak: 
  • posiłek regeneracyjny o wartości kalorycznej 4 500 kcal (18 840 kJ)
  • zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach
  • zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy
  • zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach
  • ewentualnie drobne gadżety czy pamiątki, przeważnie propagujące honorowe krwiodawstwo
 
 
 
 
Dawcom krwi rzadkich grup i dawcom, którzy przed pobraniem krwi zostali poddani zabiegowi uodpornienia lub innym zabiegom w celu uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych, przysługuje ponadto ekwiwalent pieniężny za pobraną krew i związane z tym zabiegi.
 
4. Kto nie może oddać krwi 
 
Jeśli masz wątpliwości, czy Twój stan zdrowia pozwala na oddanie krwi, musisz wiedzieć, że:
 
1. Niektóre choroby uniemożliwiają zostanie krwiodawcą a ich przebycie jest równoznaczne z dyskwalifikacją stałą: 
  • żółtaczka zakaźna (WZW B, WZW C), a także przebycie w przeszłości żółtaczki o niejasnej przyczynie,
  • poważne aktywne lub przewlekłe choroby układu krążenia jak: wady serca, choroba wieńcowa, zawał, stan po zawale serca, zaburzenia rytmu, zapalenia serca, niewydolność krążenia oprócz wad wrodzonych całkowicie wyleczonych,
  • przebycie poważnej choroby ośrodkowego układu nerwowego, w szczególności takiej jak padaczka, organiczne schorzenia układu nerwowego, choroby psychiczne,
  • nawracające omdlenia i napady drgawkowe poza drgawkami wieku dziecięcego (lub jeśli przez 3 lata od zakończenia leczenia nie obserwuje się nawracających drgawek),
  • choroby naczyń krwionośnych, takie jak: miażdżyca znacznego stopnia, stan po udarze mózgu, choroby tętnic, nawracające zapalenia żył,
  • aktywne, przewlekłe lub nawracające poważne choroby układu oddechowego, np.: przewlekła obturacyjna choroba płuc,
  • aktywne, przewlekłe lub nawracające poważne choroby układu pokarmowego, takie jak np.: marskość wątroby, stan po resekcji (usunięciu) żołądka,
  • aktywne, przewlekłe lub nawracające poważne choroby układu moczowego,
  • aktywne, przewlekłe lub nawracające poważne choroby skóry, jak np.: łuszczyca, sklerodermia,
  • aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby gruczołów dokrewnych i zaburzenia przemiany materii, jak np.: nadczynność i niedoczynność tarczycy, choroba Gravesa-Basedowa, choroba Cushinga itp.
  • cukrzyca,
  • aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układowe, np. toczeń rumieniowaty
  • nowotwory złośliwe poza rakiem przedinwazyjnym, pod warunkiem całkowitego wyleczenia,
  • aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby krwi i układu krwiotwórczego,
  • kiła,
  • choroby zakaźne, takie jak: HIV I/II, HTLV, malaria, babeszjoza, leiszmanioza, gorączka Chagasa (Trypanosoma cruzi), ozena, promienica, tularemia, Kala Azar (leiszmanioza trzewna).
 
2. Dyskwalifikowane na stałe są też: 
  • osoby, u których wywiad rodzinny wskazuje na zagrożenie tzw. gąbczastym zwyrodnieniem mózgu ( TSE),
  • osoby, którym wykonano w przeszłości przeszczep rogówki oka lub opony twardej,
  • osoby, które były leczone preparatami uzyskanymi z ludzkich przysadek,
  • osoby, które w okresie od 01.01.1980 roku do 31.12.1996 roku przebywały łącznie przez 6 miesięcy lub dłużej w Wielkiej Brytanii, Francji lub Irlandii, a także osoby, które po 01.01.1980 otrzymały przetoczenie krwi lub jej składników na terenie Wielkiej Brytanii, Francji lub Irlandii.
  • osoby z zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania spowodowanymi używaniem środków i substancji psychoaktywnych,
  • osoby, które ze względu na swoje zachowania seksualne należą do grup podwyższonego ryzyka zakażenia poważnymi chorobami, mogącymi przenosić się drogą przetaczania krwi,
  • osoby stosujące domięśniowo lub dożylnie leki, które nie zostały przepisane przez lekarza,
  • biorcy, ksenoprzeszczepów (tj. przeszczepów tkanek odzwierzęcych). 
 
3. Niektóre choroby lub zabiegi chirurgiczne czy diagnostyczne stanowią powód do rezygnacji z oddawania krwi przez pewien czas tzw. (dyskwalifikacja tymczasowa). Taka dyskwalifikacja trwa różnie długo w zależności od sytuacji: 
  • 6 miesięcy po kontakcie śluzówki z krwią lub ukłuciu igłą,
  • 6 miesięcy po dużym zabiegu operacyjnym,
  • 7 dni po małym zabiegu chirurgicznym (np. usunięcie zęba, leczenie kanałowe, szycie rany), do następnego dnia po leczeniu stomatologicznym lub wizycie u higienistki stomatologicznej,
  • 6 miesięcy od przetoczenia składników krwi,
  • 6 miesięcy po przeszczepie ludzkich komórek lub tkanek,
  • 6 miesięcy po zabiegu akupunktury (o ile nie został wykonany przez wykwalifikowanego lekarza, przy użyciu jednorazowych igieł),
  • 6 miesięcy po nakłuciach ciała igłami w celu wykonania tatuażu, a także po przekłuciu różnych części ciała w celu założenia kolczyka itp.
  • 6 miesięcy po odbyciu kary pozbawienia wolności i przez cały czas pobytu w areszcie lub więzieniu,
  • 6 miesięcy po badaniu endoskopowym (gastroskopia, rektoskopia, artroskopia itp.),
  • 6 miesięcy po kontakcie z chorym na wirusowe zapalenie wątroby (tj. tzw. żółtaczkę zakaźną), zwłaszcza z powodu bliskiego kontaktu w warunkach domowych,
  • po kontakcie z chorymi na inne choroby zakaźne – przez czas równy okresowi wylęgania danej choroby zakaźnej lub 4 przez tygodnie, jeśli okres wylęgania jest nieznany,
  • 2 tygodnie po przebyciu choroby zakaźnej, licząc od daty pełnego wyzdrowienia z wyjątkiem chorób wymienionych poniżej:
    • bruceloza – 2 lata od chwili pełnego wyzdrowienia, 
    • gorączka Q – 2 lata od potwierdzonego wyleczenia, 
    • toksoplazmoza – 6 miesięcy od daty wyleczenia (po ujemnych wynikach przeciwciał klasy IgM), 
    • gruźlica – 2 lata od daty potwierdzonego wyleczenia, 
    • gorączka reumatyczna – 2 lata od ustąpienia objawów, jeżeli nie wystąpiła przewlekła choroba serca, 
    • gorączka powyżej 38oC – 2 tygodnie po dacie ustąpieniu objawów, 
    • grypa, infekcja grypopodobna – 2 tygodnie po ustąpieniu objawów, 
    • zapalenie szpiku – 2 lata od potwierdzonego wyleczenia, 
    • Wirus Zachodniego Nilu – 28 dni od daty opuszczenia terenu, gdzie występują przypadki przeniesienia wirusa na ludzi, a w przypadku zakażenia WNV – 120 dni od dnia wyleczenia 
    • rzeżączka – w okresie choroby oraz 12 miesięcy od zakończenia leczenia, 
    • mononukleoza zakaźna – 6 miesięcy od czasu wyzdrowienia. 
 
4. Po pobycie w krajach, w których endemicznie występują choroby tropikalne, dyskwalifikacja obowiązuje przez 6 miesięcy od dnia powrotu do Polski, jeżeli w czasie odroczenia nie wystąpiła niewyjaśniona gorączka lub objawy choroby.
 
5. Po pobycie w krajach, w których endemicznie występuje malaria, zawsze obowiązuje przerwa w oddawaniu krwi, jednak czas jej trwania nie w każdym przypadku będzie taki sam. Decyzja lekarza kwalifikującego zależy w takiej sytuacji od wielu czynników, m.in. wcześniejszego zamieszkiwania krwiodawcy na terenach endemicznego występowania malarii. W najczęstszej w naszym kraju sytuacji; gdy osoba zgłaszająca się w celu oddania krwi powróciła z wyjazdu turystycznego na tereny endemicznego występowania malarii bez objawów choroby, okres dyskwalifikacji wynosi 12 miesięcy od chwili opuszczenia zagrożonego regionu. Malaria występuje w ponad stu krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej; narażonych na zachorowanie jest około 1 miliard ludzi. Dokładniejsze informacje na temat regionów zagrożonych malarią można znaleźć na stronach internetowych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) a także na wielu innych, np. http://www.malaria.com.pl.
 
6. Po powrocie z krajów o dużej częstości występowania nosicieli przeciwciał anty-HIV i chorych na AIDS, np. Afryka Środkowa i Zachodnia czy Tajlandia nie można oddawać krwi przez 6 miesięcy.
 
7. Również przez pewien czas po szczepieniach ochronnych nie można oddawać krwi: 
  • przez 4 tygodnie – po szczepieniu przeciwko BCG, chorobie Heinego-Medina (szczepionka doustna), odrze, różyczce, żółtej febrze, nagminnym zapaleniu ślinianek przyusznych, przyjęciu szczepionki z żywymi atenuowanymi zarazkami duru brzusznego i cholery,
  • przez 48 godzin – po przyjęciu szczepionki z inaktywowanymi wirusami, bakteriami lub riketsjami cholery, duru brzusznego, krztuśca (kokluszu), duru plamistego, grypy,  nagminnego porażenia dziecięcego, 
  • przez 48 godzin – po szczepieniu przeciwko żółtaczce zakaźnej (wzw) typu A (jeżeli nie było kontaktu z osobą chorą), 
  • przez 1 tydzień – po szczepieniu przeciwko żółtaczce zakaźnej (wzw) typu B, (jeżeli nie było kontaktu z osobą chorą),
  • przez 48 godzin – po szczepieniu przeciwko wściekliźnie, kleszczowemu zapaleniu mózgu (jeżeli nie było ryzyka zakażenia, w przeciwnym razie okres dyskwalifikacji wynosi 12 miesięcy).
  • przez 3 miesiące po biernym uodparnianiu surowicami odzwierzęcymi. 
8. Zażywając leki inne niż witaminy, doustne środki antykoncepcyjne oraz leki hormonalne stosowane w okresie menopauzy należy zawsze informować o tym lekarza badającego dawców. Może on zdecydować, że należy wstrzymać się z oddawaniem krwi do czasu zakończenia leczenia. Zależy to od rodzaju zażywanego leku, jego sposobu działania i przyczyn stosowania. Zawsze należy zapytać, jaki czas trzeba odczekać po odstawieniu leku, gdyż leki działają różnie długo. Nie można np. oddawać krwi, a szczególnie płytek krwi, przez 5 dni po przyjęciu aspiryny i innych leków zawierających kwas acetylosalicylowy (sachol, scorbolamid, acard itp.).
 
9. Na czas istnienia objawów dyskwalifikowane są osoby z zapalnymi i uczuleniowymi chorobami skóry, z ostrymi stanami uczuleniowymi i w okresie odczulania, ze świeżymi zmianami ropnymi, grzybiczymi i wirusowymi (opryszczka wargowa).
 
10. Nadciśnienie tętnicze nie pozwala na oddawanie krwi, jeżeli wartości ciśnienia przekraczają granice 180/100 mm Hg.
 
11. Po przebyciu ostrych zapalnych chorób układu oddechowego, pokarmowego, moczowego można oddawać krew po potwierdzonym całkowitym wyleczeniu; po przebyciu kłębuszkowego zapalenia nerek można oddawać krew po 5 latach od całkowitego wyleczenia.
 
12. Zdrowe kobiety nie mogą oddawać krwi: 
  • w okresie miesiączki i przez 3 dni od jej zakończenia,
  • w okresie ciąży i karmienia piersią – krew można oddać 6 miesięcy po porodzie lub zakończeniu ciąży poza sytuacjami wyjątkowymi po uzyskaniu zgody lekarza , 
13. Nie można oddawać krwi będąc pod wpływem alkoholu, narkotyków oraz w stanie nadmiernego pobudzenia nerwowego.